زندان قصر در دل نخستین قصر قاجارها

خبرگزاری آریا - درست است که زندان شهربانی پیش از زندان قصر به بهره‌برداری رسیده اما زندان قصر بی‌تردید مهمترین و نخستین زندان رسمی شهر تهران است.
اینکه داستان تبدیل قصر قاجار به زندان از کی آغاز شد، در مقایسه با این که این زندان نخستین زندان شهر تهران بعد از صد و چند سال از پایتختی‌اش هست شاید اهمیت کمتری دارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

داستان زندان قصر را شاید کمی‌دورتر از آن در روزگاری پیدا کنیم که به دستور فتحعلی‌شاه قاجار جوانان ایل قاجار سنگ‌ها و مصالح ساختمانی نخستین قصر قاجارها را به بالای تپه‌ای نزدیک پایتخت بردند. این قصر نخستین قصر قاجارها بود و به همین دلیل هم به قصر قاجار معروف شد. قصر قاجار هر چقدر کاخ مورد علاقه فتحعلی‌شاه و محمدشاه بود به دل ناصرالدین‌شاه ننشست و در زمان او به فراموشی سپرده شد.
کنت دوسرسی که در سال 1255 قمری از این قصر دیدن کرده، نوشته است: «دیگر کسی در قصر سکونت نداشته و تابلوهای روی دیوارها به این سبب لانه پرندگان شده و رو به خرابی رفته است.» دکتر پولاک نیز در سفرنامه خود به سال 1282 قمری از بی‌توجهی به باغ و خشک شدن چنارهای تناور آن سخن می‌گوید. دونالد ویلبر در کتاب «باغ‌های ایرانی» گزارش داده است که در سال 1950 میلادی آجرها و سنگ‌های عمارت اصلی را برای بناهای مجاور به غارت بردند.
در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قصر قاجار کارآیی اصلی خود را از دست داده و تبدیل به یک مرکز نظامی شد.هنوز پنجاه سال کامل از ساخت آن نگذشته بود که متروک و برای استقرار نیروی قزاق در اختیار کلنل کاساکوفسکی گذاشته و تبدیل به محل قزاقخانه شد که سالی یک‌بار شاه برای سان دیدن به آنجا می‌رفت.
در سال 1299 قمری محل قزاقخانه از داوودیه به قصر منتقل می‌شود.در زمان احمدشاه تیپ تیرانداز عراق مرکب از دو فوج احمدی و نادری در قصر قاجار تشکیل شد که فرماندهی فوج احمدی بر عهده احمدشاه بود.
دوران پهلوی اول که آغاز شد او به دنبال جایی بود تا مخالفانش را سرکوب کند. تا آن زمان زندان تهران زیر زمینی دوستاقخانه بود که سابق بر این بخشی از خانه امیرکبیر بود. او ابتدا با طراحی آلمانی‌ها زندان شهربانی را در محوطه میدان مشق ساخت. اما خیلی زود فهمید زندان نظمیه کفایت این همه مخالف را ندارد؛ پس به سرتیپ محمد درگاهی، رئیس نظمیه دستور داد تا جایی را برای ساخت زندان در نظر بگیرد، زندانی برای خفه کردن صداهای مخالف.
درگاهی برای پیدا کردن محل زندان وقت زیادی نداشت و دست به دامن نیکولا مارکوف شدند. نیکولای مارکوف، گرجی بود و فارغ‌التحصیل دانشکده هنرهای زیبای آکادمی سلطنتی سن‌پترزبورگ و پیش از این کاخ شهربانی را طراحی کرده بود و در بازسازی مدرسه دارالفنون سرمهندس بود. پیشنهاد مارکف ساختمانی آماده روی تپه بود که دیوارهای بی‌پنجره داشته باشد و اتاق‌های تنگ و کوچک و چه جایی بهتر از محل قزاقخانه قصر که درگاهی نیز مدتی در آنجا بود. ساختمان زندان قصر با تغییراتی بلافاصله آماده شد و در 11 آذر 1308 با 192 اتاق و ظرفیت 800 نفر زندانی با حضور پهلوی اول در حالی افتتاح شد که نخستین زندانی‌اش سرتیپ درگاهی بود. شاید این هم بخشی از نفرین‌های قصر قاجار بود که عبدالحسین‌خان تیمورتاش دست راست پهلوی اول که در مراسم افتتاحیه تخم شک به درگاهی را به دل شاه افکنده بود، خود در میان دیوارهای همین زندان نفس آخرش را کشید. زندان قصر یکی از مخوف‌ترین زندان‌های تاریخ ایران بوده و هست. این زندان بعد از ساخته شدن زندان‌های دیگر تهران همچنان مخوف باقی ماند. در نهایت سال 1383 به تصمیم امور زندان‌ها بسته شد و در سال 1390 به شهرداری سپرده شد. شهرداری نیز با بازسازی زندان آن را تبدیل به باغ موزه کرد. باغ‌موزه‌ای که حالا بخشی از هویت تاریخی شهر تهران شده است.

منبع: خبرگزاری آریا

کلیدواژه: زندان قصر قصر قاجار

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۶۴۷۶۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آزادی زندانی پس از تحمل ۱۵ سال حبس

یونس طرهانی معاون قضائی رئیس کل در امور زندان‌ها و کمیسیون عفو و بخشودگی دادگستری استان تهران گفت: در راستای اجرای برنامه‌های ابلاغی رئیس کل دادگستری استان تهران برای کاهش جمعیت کیفری و تعیین تکلیف محکومان زندانی که طولانی مدت در حبس به سر می‌برند، یک زندانی پس از تحمل ۱۵ سال حبس با صدور حکم اعسار مطلق آزاد شد.

طرهانی اظهار داشت: در ارتباط ویدئو کنفرانس با یک زندانی، که به اتهام ایراد ضرب و جرح به پنج سال حبس و پرداخت دیه محکوم شده بود و از سال ۸۸ به علت عدم رضایت شکات و مراجعه آن‌ها همچنان در زندان به سر می‌برد موجب صدور دستورات لازم برای تعیین تکلیف وی و صدور حکم قضائی در شعبه مربوطه شد.

معاون قضائی رئیس کل در امور زندان‌ها و کمیسیون عفو و بخشودگی دادگستری استان تهران افزود: با توجه به اینکه محکوم علیه حبس خود را به اتمام رسانده بود و قریب ۱۰ سال پس از اتمام محکومیت، صرفاً به دلیل عدم توان مالی برای پرداخت دیه در زندان به سر می‌برد و هیچ اقدامی نیز توسط شکات صورت نگرفته و حتی طی این مدت از یک روز مرخصی نیز استفاده نکرده بود، پرونده وی در راستای اجرای برنامه‌های کاهش جمعیت کیفری دستگاه قضائی مورد بررسی و تعیین تکلیف نهایی قرار گرفت.

وی در پایان در خصوص آزادی زندانی تصریح کرد: با هماهنگی بین مرجع قضائی مربوطه و دادسرای مجری حکم، زندانی پس از تحمل نزدیک به ۱۵ سال حبس، با صدور حکم اعسار مطلق، از زندان آزاد شد.

باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی شهری